Bir \( A \) pozitif tam sayısının asal olup olmadığını bulmak için sayının kendisinden küçük tüm pozitif tam sayılara bölünebilirliğini kontrol etmemize gerek kalmadan, sadece \( 1 \lt p \le \sqrt{A} \) koşulunu sağlayan asal sayılara bölünebilirliğini kontrol etmemiz yeterlidir. \( A \) sayısı bu aralıktaki asal sayılardan en az birine kalansız bölünüyorsa asal değildir.
\( 191 \) sayısının bir asal sayı olup olmadığını bulmaya çalışalım ve önce sayının karekökünü alalım.
\( \sqrt{191} = 13,8... \)
\( 1 \lt p \le 13,8 \) koşulunu sağlayan asal sayılar kümesi \( P \) olmak üzere,
\( P = \{ 2, 3, 5, 7, 11, 13 \} \)
\( 191 \) \( P \) kümesinin elemanlarından en az birine kalansız bölünüyorsa asal değildir.
\( 191 \bmod{2} = 1 \Longrightarrow \) 2'ye tam bölünmez.
\( 191 \bmod{3} = 2 \Longrightarrow \) 3'e tam bölünmez.
\( 191 \bmod{5} = 1 \Longrightarrow \) 5'e tam bölünmez.
\( 191 \bmod{7} = 2 \Longrightarrow \) 7'ye tam bölünmez.
\( 191 \bmod{11} = 4 \Longrightarrow \) 11'e tam bölünmez.
\( 191 \bmod{13} = 9 \Longrightarrow \) 13'e tam bölünmez.
\( 191 \) sayısı bu asal sayılardan hiçbirine tam bölünmediği için bir asal sayı olduğu sonucuna varabiliriz. Bu yöntemi kullanarak 191'in sadece 6 sayıya bölünebilirliğini kontrol ederek asal olup olmadığını belirlemiş olduk.
Öncelikle \( A \) sayısının asallığını belirlemek için sayının kendisinden küçük tüm tam sayılar yerine sadece kendisinden küçük asal sayılara bölünebilirliğini kontrol etmemiz yeterlidir.
Bunun sebebi, \( A \) sayısının asal olmadığını gösterebilmek için sayıyı aşağıdaki gibi kendisinden küçük bir ya da daha fazla asal sayının çarpımı şeklinde yazabiliyor olmamız gerekir, dolayısıyla \( A \) sayısını kalansız bölen kendisinden küçük en az bir asal sayı bulmamız yeterlidir.
\( A = x^a \cdot y^b \cdot z^c \)
Bu yöntemin diğer bir kuralı \( A \) sayısından küçük tüm asal sayılar yerine sadece aşağıdaki aralıktaki asal sayıları kontrol etmemizin yeterli olmasıdır.
\( 1 \lt p \le \sqrt{A} \)
\( A \) sayısı bileşik ise, aşağıdaki gibi iki sayının çarpımı şeklinde yazabiliriz.
\( 1 \lt m \lt A, \quad 1 \lt n \lt A \) olmak üzere,
\( A = m \cdot n \)
Çarpanların her ikisinin de \( A \)'nın karekökünden büyük olduğunu varsayalım.
\( m \gt \sqrt{A} \)
\( n \gt \sqrt{A} \)
Bu durum iki sayının çarpımının \( A \)'dan büyük olması anlamına gelir, bu da yukarıdaki eşitliğe aykırıdır.
\( m \cdot n \gt \sqrt{A} \cdot \sqrt{A} \)
\( m \cdot n \gt A \)
Buna göre, \( A \) sayısı bir bileşik sayı ise çarpanlarından en az biri kareköküne eşit ya da daha küçük olmalıdır. Dolayısıyla \( A \) sayısının kareköküne eşit ya da daha büyük her çarpanı için kareköküne eşit ya da daha küçük bir çarpanı da olacaktır.
347 sayısının asal olup olmadığını bulmak için en az kaç tam sayıya kalansız bölünüp bölünmediği kontrol edilmelidir?
Çözümü Göster347 sayısının karekökünden küçük olan asal sayılara bölünebilirliğini kontrol etmemiz bu sayının asal olup olmadığını bulmak için yeterlidir.
\( \sqrt{347} \lt 19 \) olduğu için, 347'nin \( \{2, 3, 5, 7, 11, 13, 17\} \) sayılarına bölünebilirliği kontrol etmemiz yeterlidir.
Buna göre 347'nin asal sayı olup olmadığını bulmak için en az 7 tam sayı ile bölünebilirliğini kontrol etmeliyiz.
1999'u böldüğünde 14 kalanını veren en büyük asal sayı kaçtır?
Çözümü Göster\( 1999 - 14 = 1985 \)
1985'in çarpanlarından birinin 5 olduğunu görebiliriz.
\( 1985 = 5 \cdot 397 \)
397 sayısının asal olduğunu karekökünden (19,92...) küçük olan asal sayılara (2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19) kalansız bölünmediğini kontrol ederek teyit edebiliriz.
Buna göre 1985 sayısının 5 ve 397 olmak üzere iki asal böleni vardır.
1999'u böldüğünde 14 kalanını veren en büyük asal sayı 397 olarak bulunur.