Bir açısı
Dik üçgenin bazı özellikleri aşağıdaki gibidir.
Pisagor teoremine göre, dik üçgende hipotenüs uzunluğunun karesi diğer iki kenar uzunluklarının kareleri toplamına eşittir.
Hipotenüs uzunluğu 102 br, bir dik kenar uzunluğu 98 br olan üçgenin diğer dik kenar uzunluğunu bulalım.
Yukarıdaki
Mavi dik üçgenlerin ikişer kenar uzunlukları ve bu kenarların arasındaki dik açılar eşit olduğu için kosinüs teoreminden karşı kenar (hipotenüs) uzunlukları da eşittir. Bu kenar uzunluklarına
Dik üçgenlerin dik olmayan açıları tümler açılardır.
Bu eşitliği
Şimdi
İçteki
Bir yeşil dik üçgenin alanını yazalım.
Eşitliğin iki tarafındaki ortak terimleri sadeleştirirsek Pisagor teoremini elde ederiz.
Bu teoremin karşıtı da doğrudur. Buna göre, bir dik üçgende yukarıdaki eşitlik sağlanıyorsa eşitliğin solundaki kenarı gören açı dik açıdır.
Bir dik üçgende hipotenüse çizilen kenarortay iki ikizkenar üçgen oluşturur. "Muhteşem Üçlü" olarak da adlandırılan bu kurala göre; hipotenüse çizilen kenarortay, hipotenüste böldüğü iki parça ile eşit uzunluktadır. Tüm kenarortaylarda olduğu gibi, bu kenarortay üçgenin alanını iki eşit parçaya böler.
Buna göre, dik üçgende hipotenüse çizilen kenarortay hipotenüste böldüğü iki parça ile eşit uzunluktadır.
Bir dik üçgende
Dik üçgenlerle ilgili aşağıdaki bağıntıları yazabiliriz.
Öklid'in yükseklik bağıntısına göre; bir dik üçgende hipotenüse ait yüksekliğin karesi, hipotenüs üzerinde oluşan iki parçanın uzunluklarının çarpımına eşittir.
Öklid'in dik kenar bağıntılarına göre; bir dik üçgende dik kenar uzunluğunun karesi, hipotenüs ile hipotenüsün bu dik kenar tarafındaki parçasının uzunluklarının çarpımına eşittir
Benzer bir gösterimi diğer kenar için de yapabiliriz.
Alan bağıntısı:
Dik üçgenin alanını, hipotenüsü ve bir dik kenarı taban alarak iki farklı şekilde yazabiliriz.
Ters Pisagor teoremi olarak da adlandırılan kurala göre, dik üçgenin yükseklikleri arasında aşağıdaki bağıntı vardır.
Dik üçgenin alanını hem dik kenarlar hem de hipotenüs üzerinden yazalım.
Eşitliğin taraflarının karesini alalım.
Pisagor teoremini kullanalım.
Bazı dik üçgenlerin kenar uzunlukları daha kolay akılda tutulabilir değerlere sahiptir ve sağladıkları işlem kolaylığı açısından da sorularda daha sık karşımıza çıkmaktadır.
Açıları itibariyle en sık karşımıza çıkan dik üçgenler 45-45-90° ve 30-60-90° üçgenleridir.
Şekil | Açılar | Kenarlar |
---|---|---|
![]() |
45-45-90° üçgeni | Bu üçgende kenar uzunlukları arasında |
![]() |
30-60-90° üçgeni | Bu üçgende kenar uzunlukları arasında |
![]() |
15-75-90° üçgeni | Bu üçgende hipotenüs uzunluğu hipotenüse ait yüksekliğin 4 katıdır. |
Kenar uzunlukları birer tam sayı olan dik üçgenler Pisagor üçgeni olarak adlandırılırlar. Kenar uzunlukları bir Pisagor üçgeninin tam sayı katı olan üçgenler de birer Pisagor üçgenidir.
Aşağıda bazı Pisagor üçgenlerinin kenar uzunlukları verilmiştir.
Şekil | Pisagor Üçgeni | Benzer Üçgenler |
---|---|---|
![]() |
3-4-5 üçgeni | 6-8-10, 9-12-15, 12-16-20, 15-20-25 ... |
![]() |
5-12-13 üçgeni | 10-24-26, 15-36-39, 20-48-52 ... |
![]() |
7-24-25 üçgeni | 14-28-50, 21-72-75, 28-96-100 |
![]() |
8-15-17 üçgeni | 16-30-34, 24-45-51, 32-60-68 |
Aşağıdaki formüller kullanılarak herhangi
Aşağıdaki formüllerle hesaplayacağımız
Yukarıdaki formülleri Pisagor teoremi formülünde yerine koyalım.
Bu değerleri yerine koyduğumuzda eşitliğin sağlandığını görüyoruz, dolayısıyla herhangi
Bazı
2 | 1 | 3 | 4 | 5 |
3 | 2 | 5 | 12 | 13 |
4 | 1 | 15 | 8 | 17 |
4 | 3 | 7 | 24 | 25 |
5 | 2 | 21 | 20 | 29 |
5 | 4 | 9 | 40 | 41 |
Dik üçgenin iç teğet çemberinin yarıçapı aşağıdaki formülle hesaplanır.
Aşağıda verilen dik üçgenin kenar uzunlukları
Bir çemberin dışındaki bir noktadan çembere çizilen teğetlerin uzunlukları birbirine eşittir.
Bu teğetlerin uzunlukları toplamı üçgenin kenar uzunlukları toplamına eşittir.
Dik üçgenin alanı dik kenarların çarpımının yarısıdır.
Şekilde
olduğuna göre,
Şekilde
olduğuna göre,
Kenar uzunluğu negatif olamayacağı için
Şekilde
olduğuna göre,
Şekilde
olduğuna göre,
Şekilde
olduğuna göre,
1. denklemi 2. denklemden taraf tarafa çıkaralım.
Uzunluk değeri negatif olamaz.
Şekilde
olduğuna göre,
Şekilde
olduğuna göre,
Şekilde
olduğuna göre,
olduğuna göre,
Dikdörtgende karşılıklı kenar uzunlukları eşittir.
Yukardaki şekildeki kenar uzunlukları aşağıdaki gibidir.
olduğuna göre,
Bu iki noktayı birleştirelim. Bu doğru aynı zamanda oluşan
Dik üçgenin dik kenar uzunluklarını bulmak için verilen şekildeki yatay ve dikey uzunlukların toplamını alalım.
Yatay uzunlukların toplamı
Dikey uzunlukların toplamı
Pisagor teoremini kullanarak
Şekilde
olduğuna göre,
Buna göre
Şekilde
olduğuna göre,
İki doğru parçasının kesiştiği noktaya
Oluşan
Dikdörtgende karşılıklı kenar uzunlukları eşittir.
Bu uzunlukları kullanarak
Bu durumda hipetenüs uzunluğu
Şekilde
olduğuna göre,
Oluşan üçgenlerden
Oluşan üçgenlerden
Şekilde
olduğuna göre,
İkizkenar üçgende tabana ait yükseklik aynı zamanda kenarortaydır.
Şekilde
olduğuna göre,
İki denklem
Denklemi düzenleyelim.
Bu denklemi
İki üçgenden birinde Pisagor teoremi ile hipotenüs uzunluğunu bulalım.
Şekilde
olduğuna göre,
Şimdi
olduğuna göre,
Şekilde
olduğuna göre,
Bir üçgende orta taban uzunluğu taban uzunluğunun yarısıdır.
Şekilde
olduğuna göre,
olduğuna göre,
Dikdörtgende karşılıklı kenar uzunlukları eşittir.
Şekilde
olduğuna göre,
Önce
Şimdi
İkinci denklemdeki
Uzunluk değeri negatif olamayacağı için
Bulduğumuz değeri ikinci denklemde yerine koyarak
Uzunluk değeri negatif olamayacağı için
olduğuna göre,