Bu bölümde bazı logaritmik denklem tiplerini ve her biri için çözüm yöntemlerini inceleyeceğiz.
Bir denklemin çözümü sonucunda bulunan değerler sırayla denklemde yerine konmalı ve logaritma ifadelerinden en az birinde aşağıdaki iki durumdan birine yol açan değerler çözüm kümesine dahil edilmemelidir.
Logaritma kaynaklı tanımsızlıklar dışında fonksiyonların tanım ve görüntü kümesi bölümünde listelediğimiz tüm tanımsızlık tipleri denklem çözümlerinde akılda tutulmalıdır.
Bir logaritma ifadesinin sabit bir reel sayıya eşitliğinde denklem üstel ifadeye çevrilir ve değişken yalnız bırakılır.
\( \log_a{x} = k \) ise,
\( x = a^k \)
\( \log_3(3x^2) = 9 \) denkleminin çözüm kümesini bulalım.
\( 3x^2 = 3^9 \)
\( x = \pm 81 \)
Her iki değer için de logaritma içi pozitif olur.
Çözüm kümesi: \( x \in \{-81, 81\} \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesinin eşitliğinde logaritma içleri birbirine eşittir.
\( \log_a{x} = \log_a{y} \) ise,
\( x = y \)
\( \log_5(x^2 + 3x - 8) = \log_5(4x - 2) \) denkleminin çözüm kümesini bulalım.
\( x^2 + 3x - 8 = 4x - 2 \)
\( x^2 - x - 6 = 0 \)
\( x = -2 \) veya \( x = 3 \)
\( x = -2 \) logaritma içlerini negatif yaptığı için geçersiz çözümdür.
Çözüm kümesi: \( x \in \{3\} \)
Tabanları farklı ama eşitlenebilir iki logaritma ifadesinin eşitliğinde önce tabanlar eşitlenir. Elde edilen logaritma ifadelerinin içleri birbirine eşittir.
\( \log_8(8x^3) = \log_2(x^2 - 3) \) denkleminin çözüm kümesini bulalım.
\( \log_{2^3}(2x)^3 = \log_2(x^2 - 3) \)
\( \log_2(2x) = \log_2(x^2 - 3) \)
\( 2x = x^2 - 3 \)
\( x^2 - 2x - 3 = 0 \)
\( (x - 3)(x + 1) = 0 \)
\( x = -1 \) logaritma içlerini negatif yaptığı için geçersiz çözümdür.
Çözüm kümesi: \( x \in \{3\} \)
Bir denklemde değişken içeren tüm logaritma ifadeleri ortak bir ifade cinsinden yazılabiliyorsa denklem aşağıdaki adımlar takip edilerek değişken değiştirme yöntemi ile çözülebilir.
\( \log_3{x} + \dfrac{3}{\log_3{x}} = 4 \) denkleminin çözüm kümesini bulalım.
\( \log_3{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t + \dfrac{3}{t} = 4 \)
\( t^2 - 4t + 3 = 0 \)
\( (t - 1)(t - 3) = 0 \)
\( t = 1 \) için:
\( \log_3{x} = t = 1 \Longrightarrow x = 3^1 \)
\( t = 3 \) için:
\( \log_3{x} = t = 3 \Longrightarrow x = 3^3 \)
Çözüm kümesi: \( x \in \{3, 27\} \)
Aşağıdaki denklemlerin çözüm kümelerini bulunuz.
(a) \( 2\log_3(2x - 5) - 8 = 0 \)
(b) \( 4\log_2(y^2 - 4) = 20 \)
(c) \( 3\log_8{\dfrac{2z}{3}} = -1 \)
Çözümü Göster(a) seçeneği:
\( 2\log_3(2x - 5) - 8 = 0 \)
\( 2\log_3(2x - 5) = 8 \)
\( \log_3(2x - 5) = 4 \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( 2x - 5 = 3^4 = 81 \)
\( 2x = 86 \)
\( x = 43 \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu değer için tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x = 43 \)
(b) seçeneği:
\( 4\log_2(y^2 - 4) = 20 \)
\( \log_2(y^2 - 4) = 5 \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( y^2 - 4 = 2^5 = 32 \)
\( y^2 = 36 \)
\( y = \pm 6 \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( y \in \{ -6, 6 \} \)
(c) seçeneği:
\( 3\log_8{\dfrac{2z}{3}} = -1 \)
\( \log_8{\dfrac{2z}{3}} = -\dfrac{1}{3} \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( \dfrac{2z}{3} = 8^{-\frac{1}{3}} \)
\( \dfrac{2z}{3} = \dfrac{1}{\sqrt[3]{8}} \)
\( \dfrac{2z}{3} = \dfrac{1}{2} \)
\( z = \dfrac{3}{4} \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu değer için tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( z = \dfrac{3}{4} \)
Aşağıdaki denklemlerin çözüm kümelerini bulunuz.
(a) \( \ln(2x + 5) = \ln(5x - 7) \)
(b) \( \log_3(3x - 4) = \log_3(2x - 3) \)
(c) \( 2\log_5{x} = \log_5(2x + 8) \)
Çözümü Göster(a) seçeneği:
\( \ln(2x + 5) = \ln(5x - 7) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( 2x + 5 = 5y - 7 \)
\( x = 4 \)
Denklemdeki logaritma ifadeleri bu değer için tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x = 4 \)
(b) seçeneği:
\( \log_3(3x - 4) = \log_3(2x - 3) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( 3x - 4 = 2x - 3 \)
\( x = 1 \)
Bu değer denklemdeki iki logaritma ifadesinin de içini negatif yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.
Çözüm kümesi: \( x \in \emptyset \)
(c) seçeneği:
\( 2\log_5{x} = \log_5(2x + 8) \)
\( \log_5{x^2} = \log_5(2x + 8) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( x^2 = 2x + 8 \)
\( x^2 - 2x - 8 = 0 \)
\( (x + 2)(x - 4) = 0 \)
\( x + 2 = 0 \Longrightarrow x = -2 \)
\( x - 4 = 0 \Longrightarrow x = 4 \)
\( x = -2 \) denklemdeki birinci logaritma ifadesinin içini negatif yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.
Çözüm kümesi: \( x = 4 \)
Aşağıdaki denklemlerin çözüm kümelerini bulunuz.
(a) \( \log(2x + 3) = \log(x - 3) + \log{5} \)
(b) \( \ln(3x + 2) - 3 = \ln{x} \)
(c) \( \log_3(2x + 3) + 2 = \log_3(5x + 7) \)
Çözümü Göster(a) seçeneği:
\( \log(2x + 3) = \log(x - 3) + \log{5} \)
Çarpma kuralını kullanalım.
\( \log(2x + 3) = \log[5(x - 3)] \)
\( \log(2x + 3) = \log(5x - 15) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( 2x + 3 = 5x - 15 \)
\( x = 6 \)
Denklemdeki logaritma ifadeleri bu değer için tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x = 6 \)
(b) seçeneği:
\( \ln(3x + 2) - 3 = \ln{x} \)
\( \ln(3x + 2) - \ln{x} = 3 \)
Bölme kuralını kullanalım.
\( \ln{\dfrac{3x + 2}{x}} = 3 \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( \dfrac{3x + 2}{x} = e^3 \)
\( 3 + \dfrac{2}{x} = e^3 \)
\( \dfrac{2}{x} = e^3 - 3 \)
\( \dfrac{x}{2} = \dfrac{1}{e^3 - 3} \)
\( x = \dfrac{2}{e^3 - 3} \)
Denklemdeki logaritma ifadeleri bu değer için tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x = \dfrac{2}{e^3 - 3} \)
(c) seçeneği:
\( \log_3(2x + 3) + 2 = \log_3(5x + 7) \)
\( 2 \) değerini 3 tabanında logaritma ifadesi şeklinde yazalım.
\( \log_3(2x + 3) + \log_3{3^2} = \log_3(5x + 7) \)
Çarpma kuralını kullanalım.
\( \log_3[9(2x + 3)] = \log_3(5x + 7) \)
\( \log_3(18x + 27) = \log_3(5x + 7) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( 18x + 27 = 5x + 7 \)
\( x = -\dfrac{20}{13} \)
Bu değer denklemdeki iki logaritma ifadesinin de içini negatif yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.
Çözüm kümesi: \( x \in \emptyset \)
\( \log_{25}{x} + \log_{125}{x^2} = 14 \) olduğuna göre, \( x \) değeri kaçtır?
Çözümü Göster\( \log_{5^2}{x} + \log_{5^3}{x^2} = 14 \)
Logaritma içinin üssü olduğu gibi, tabanın üssünün çarpmaya göre tersi logaritma önüne katsayı olarak alınabilir.
\( \dfrac{1}{2}\log_{5}{x} + \dfrac{2}{3}\log_{5}{x} = 14 \)
\( \dfrac{7}{6}\log_{5}{x} = 14 \)
\( \log_{5}{x} = 12 \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( x = 5^{12} \) bulunur.
\( (\log_2{x})^2 - \log_2{x^5} + 4 = 0 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü Göster\( (\log_2{x})^2 - 5\log_2{x} + 4 = 0 \)
\( \log_2{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t^2 - 5t + 4 = 0 \)
\( (t - 1)(t - 4) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t - 1 = 0 \)
\( t = 1 = \log_2{x} \)
\( x = 2^1 = 2 \)
Durum 2:
\( t - 4 = 0 \)
\( t = 4 = \log_2{x} \)
\( x = 2^4 = 16 \)
Çözüm kümesi: \( x \in \{ 2, 16 \} \)
\( \log_{x - 2}(x^2 + 2x - 8) = 3 \) eşitliğini sağlayan \( x \) değeri kaçtır?
Çözümü GösterLogaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( x^2 + 2x - 8 = (x - 2)^3 \)
\( x^2 + 2x - 8 = x^3 - 6x^2 + 12x - 8 \)
Tüm terimleri eşitliğin sol tarafında toplayalım ve ifadeyi çarpanlarına ayıralım.
\( x^3 - 7x^2 + 10x = 0 \)
\( x(x^2 - 7x + 10) = 0 \)
\( x(x - 2)(x - 5) = 0 \)
\( x \in \{ 0, 2, 5 \} \)
\( x = 0 \) ve \( x = 2 \) değerleri denklemdeki logaritma ifadesinin tabanını ve içini sıfır ve negatif yapar, dolayısıyla geçerli birer çözüm değildir.
Çözüm kümesi: \( x = 5 \)
\( \log_{x^2 + 2}(14x^4 - 4x^2 + 8) = 3 \)
eşitliğinin çözüm kümesi kaç elemanlıdır?
Çözümü GösterLogaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( 14x^4 - 4x^2 + 8 = (x^2 + 2)^3 \)
\( 14x^4 - 4x^2 + 8 = x^6 + 6x^4 + 12x^2 + 8 \)
Tüm terimleri eşitliğin sol tarafında toplayalım ve ifadeyi çarpanlarına ayıralım.
\( x^6 - 8x^4 + 16x^2 = 0 \)
\( x^2(x^4 - 8x^2 + 16) = 0 \)
\( x^2(x^2 - 4)^2 = 0 \)
\( x^2(x - 2)^2(x + 2)^2 = 0 \)
\( x \in \{ -2, 0, 2 \} \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu üç değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x \in \{ -2, 0, 2 \} \)
Buna göre denklemin çözüm kümesi 3 elemanlıdır.
\( (\log{x})^3 - \log{x^{16}} = 0 \) eşitliğini sağlayan \( x \) değerlerini bulunuz.
Çözümü Göster\( (\log{x})^3 - 16\log{x} = 0 \)
\( \log{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t^3 - 16t = 0 \)
\( t(t^2 - 16) = 0 \)
\( t(t - 4)(t + 4) = 0 \)
Bu eşitlik üç durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t = 0 = \log{x} \)
\( x = 10^0 = 1 \)
Durum 2:
\( t - 4 = 0 \)
\( t = 4 = \log{x} \)
\( x = 10^4 \)
Durum 3:
\( t + 4 = 0 \)
\( t = -4 = \log{x} \)
\( x = 10^{-4} \)
Çözüm kümesi: \( x \in \{ 10^{-4}, 1, 10^4 \} \)
\( x^2 - x\log_3{18} + a = 0 \)
denkleminin bir kökü \( \log_3{2} \) olduğuna göre, \( a \) kaçtır?
Çözümü Göster\( \log_3{2} \) denklemin bir kökü olduğuna göre, \( x \) yerine yazdığımızda denklemi sağlar.
\( (\log_3{2})^2 - \log_3{2}\log_3{18} + a = 0 \)
\( \log_3{18} \) ifadesini \( \log_3{2} \) cinsinden yazalım.
\( (\log_3{2})^2 - \log_3{2}(\log_3{2} + \log_3{9}) + a = 0 \)
\( (\log_3{2})^2 - \log_3{2}(\log_3{2} + 2) + a = 0 \)
\( (\log_3{2})^2 - (\log_3{2})^2 - 2\log_3{2} + a = 0 \)
\( a = 2\log_3{2} \) bulunur.
\( \ln(3x - y) - 2\ln{y} = \ln(2x) \)
olduğuna göre, \( x \) değişkeninin \( y \) cinsinden değeri nedir?
Çözümü Göster\( \ln(3x - y) - \ln{y^2} = \ln(2x) \)
Bölme kuralını kullanalım.
\( \ln{\dfrac{3x - y}{y^2}} = \ln(2x) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( \dfrac{3x - y}{y^2} = 2x \)
\( x \) değişkenini yalnız bırakalım.
\( 3x - y = 2xy^2 \)
\( 3x - 2xy^2 = y \)
\( x(3 - 2y^2) = y \)
\( x = \dfrac{y}{3 - 2y^2} \) bulunur.
\( \ln{x} = \dfrac{3}{\ln{x}} + 2 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü Göster\( \ln{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t = \dfrac{3}{t} + 2 \)
\( t^2 = 3 + 2t \)
\( t^2 - 2t - 3 = 0 \)
\( (t + 1)(t - 3) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t + 1 = 0 \)
\( t = -1 = \ln{x} \)
\( x = e^{-1} \)
Durum 2:
\( t - 3 = 0 \)
\( t = 3 = \ln{x} \)
\( x = e^3 \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x \in \{ e^{-1}, e^3 \} \)
\( x^{\log_3{x}} = 9x \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterHer iki tarafın 3 tabanında logaritmasını alalım.
\( \log_3{x^{\log_3{x}}} = \log_3(9x) \)
\( \log_3{x}\log_3{x} = \log_3{9} + \log_3{x} \)
\( (\log_3{x})^2 = 2 + \log_3{x} \)
\( \log_3{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t^2 - t - 2 = 0 \)
\( (t + 1)(t - 2) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t + 1 = 0 \)
\( t = -1 = \log_3{x} \)
\( x = 3^{-1} = \dfrac{1}{3} \)
Durum 2:
\( t - 2 = 0 \)
\( t = 2 = \log_3{x} \)
\( x = 3^2 = 9 \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x = \left\{ \dfrac{1}{3}, 9 \right\} \)
\( \log_2{y} = \log_2{x} + 4 \)
\( 8^y = 4^{2x + 3} \)
iki bilinmeyenli denklem sisteminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterBirinci denklemi düzenleyelim.
\( \log_2{y} = \log_2{x} + 4 \)
\( \log_2{y} - \log_2{x} = 4 \)
\( \log_2{\dfrac{y}{x}} = 4 \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( \dfrac{y}{x} = 2^4 = 16 \)
\( y = 16x \)
İkinci denklemi düzenleyelim.
\( 8^y = 4^{2x + 3} \)
\( (2^3)^y = (2^2)^{2x + 3} \)
\( 2^{3y} = 2^{4x + 6} \)
Tabanları aynı iki üstel ifadenin eşitliğinde üsler birbirine eşittir.
\( 3y = 4x + 6 \)
Bulduğumuz iki denklemi ortak çözelim.
İkinci denklemde \( y = 16x \) yazalım.
\( 3(16x) = 4x + 6 \)
\( 48x = 4x + 6 \)
\( x = \dfrac{6}{44} = \dfrac{3}{22} \)
Birinci denklemde \( x = \frac{3}{22} \) yazalım.
\( y = 16 \cdot \dfrac{3}{22} = \dfrac{24}{11} \)
Çözüm kümesi: \( (x, y) = \left( \dfrac{3}{22}, \dfrac{24}{11} \right) \)
\( \log_2{4^{3x}} = \log_3{9^{2x - 5}} \) denklemini sağlayan \( x \) değeri kaçtır?
Çözümü GösterLogaritma içlerini tabanın bir üssü şeklinde yazalım.
\( \log_2{(2^2)^{3x}} = \log_3{(3^2)^{2x - 5}} \)
\( \log_2{2^{6x}} = \log_3{3^{4x - 10}} \)
Logaritma içinin üssü logaritma işleminin önüne katsayı olarak alınabilir.
\( 6x\log_2{2} = (4x - 10)\log_3{3} \)
\( 6x = 4x - 10 \)
\( x = -5 \) bulunur.
\( x(1 - \log_6{2}) = \log_6(9^x - 2) \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterEşitliğin taraflarını tabanları aynı iki logaritma ifadesine dönüştürelim.
\( x(\log_6{6} - \log_6{2}) = \log_6(9^x - 2) \)
\( x\log_6{3} = \log_6(9^x - 2) \)
\( \log_6{3^x} = \log_6(9^x - 2) \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( 3^x = 9^x - 2 \)
\( 3^{2x} - 3^x - 2 = 0 \)
\( 3^x = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t^2 - t - 2 = 0 \)
\( (t + 1)(t - 2) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t + 1 = 0 \)
\( t = -1 = 3^x \)
Bir üstel ifadenin sonucu negatif olamayacağı için \( t = -1 \) geçerli bir çözüm değildir.
Durum 2:
\( t - 2 = 0 \)
\( t = 2 = 3^x \)
\( x = \log_3{2} \)
Çözüm kümesi: \( x = \log_3{2} \)
\( 2x = 4 \cdot 27^{\log_3{x}} - 3 \cdot 25^{\log_5{x}} + e^{\ln{x}} \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterAşağıdaki gibi bir ifadede üslü ifadenin tabanı ve logaritma içi aralarında yer değiştirilirse sonuç değişmez.
\( a^{\log_b{c}} = c^{\log_b{a}} \)
Buna göre verilen ifadedeki terimleri düzenleyelim.
\( 27^{\log_3{x}} = x^{\log_3{27}} \)
\( = x^{\log_3{3^3}} = x^3 \)
\( 25^{\log_5{x}} = x^{\log_5{25}} \)
\( = x^{\log_5{5^2}} = x^2 \)
\( e^{\ln{x}} = x^{\ln{e}} = x \)
Bu değerleri sorudaki ifadede yerine koyalım.
\( 2x = 4x^3 - 3x^2 + x \)
\( 4x^3 - 3x^2 - x = 0 \)
\( x(4x^2 - 3x - 1) = 0 \)
\( x(4x + 1)(x - 1) = 0 \)
\( x \in \left\{ -\dfrac{1}{4}, 0, 1 \right\} \)
\( x = -\frac{1}{4} \) ve \( x = 0 \) verilen denklemdeki logaritma ifadelerinin içini negatif ve sıfır yapar, dolayısıyla geçerli birer çözüm değildir.
Çözüm kümesi: \( x = 1 \)
\( \ln(ex^2)\ln{x} = 3 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterÇarpma kuralını kullanalım.
\( (\ln{e} + \ln{x^2})\ln{x} = 3 \)
\( (1 + 2\ln{x})\ln{x} = 3 \)
\( \ln{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( (1 + 2t)t = 3 \)
\( t + 2t^2 = 3 \)
\( 2t^2 + t - 3 = 0 \)
\( (2t + 3)(t - 1) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( 2t + 3 = 0 \)
\( t = -\dfrac{3}{2} = \ln{x} \)
\( x = e^{-\frac{3}{2}} \)
Durum 2:
\( t - 1 = 0 \)
\( t = 1 = \ln{x} \)
\( x = e^1 = e \)
Denklemdeki logaritma ifadeleri bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x \in \{ e^{-\frac{3}{2}}, e \} \)
\( \log{\sqrt{x^2 - 1}} - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)
eşitliğini sağlayan \( x \) değerini bulunuz.
Çözümü Göster\( \log{\sqrt{(x - 1)(x + 1)}} - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)
\( \log(\sqrt{x - 1}\sqrt{x + 1}) - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)
Çarpma kuralını kullanalım.
\( \log{\sqrt{x - 1}} + \log{\sqrt{x + 1}} - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)
\( \log{\sqrt{x - 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)
\( 3\log{\sqrt{x - 1}} = -3 \)
\( \log{\sqrt{x - 1}} = -1 \)
Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.
\( \sqrt{x - 1} = 10^{-1} = \dfrac{1}{10} \)
İki tarafın karesini alalım.
\( x - 1 = \dfrac{1}{100} \)
\( x = \dfrac{101}{100} \) bulunur.
\( 9^{\log_5{x}} - 10x^{\log_5{3}} + 9 = 0 \)
eşitliğinde \( x \)'in alabileceği değerleri bulunuz.
Çözümü Gösterİfadeyi düzenleyelim ve ikinci terimde taban ve üsteki logaritma içini aralarında yer değiştirelim.
\( 3^{2\log_5{x}} - 10 \cdot 3^{\log_5{x}} + 9 = 0 \)
\( (3^{\log_5{x}})^2 - 10 \cdot 3^{\log_5{x}} + 9 = 0 \)
\( 3^{\log_5{x}} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t^2 - 10t + 9 = 0 \)
\( (t - 1)(t - 9) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t - 1 = 0 \)
\( t = 1 = 3^{\log_5{x}} \)
\( \log_5{x} = 0 \)
\( x = 5^0 = 1 \)
Durum 2:
\( t - 9 = 0 \)
\( t = 9 = 3^{\log_5{x}} \)
\( \log_5{x} = 2 \)
\( x = 5^2 = 25 \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x \in \{ 1, 25 \} \)
\( x^{\ln{x}} = xe^2 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterEşitliğin taraflarının doğal logaritmasını alalım.
\( \ln{x^{\ln{x}}} = \ln(xe^2) \)
\( \ln{x}\ln{x} = \ln{x} + \ln{e^2} \)
\( (\ln{x})^2 = \ln{x} + 2 \)
\( \ln{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( t^2 = t + 2 \)
\( t^2 - t - 2 = 0 \)
\( (t + 1)(t - 2) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t + 1 = 0 \)
\( t = -1 = \ln{x} \)
\( x = e^{-1} = \dfrac{1}{e} \)
Durum 2:
\( t - 2 = 0 \)
\( t = 2 = \ln{x} \)
\( x = e^2 \)
Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x = \left\{ \dfrac{1}{e}, e^2 \right\} \)
\( \dfrac{\log_{12}{x} + \log_{18}{x}}{\log_{12}{x} \cdot \log_{18}{x}} = 5 \)
denklemini sağlayan \( x \) sayısı hangi iki tam sayı arasındadır?
Çözümü GösterLogaritma ifadelerini 10 tabanına çevirelim.
\( \dfrac{\frac{\log{x}}{\log{12}} + \frac{\log{x}}{\log{18}}}{\frac{\log{x}}{\log{12}} \cdot \frac{\log{x}}{\log{18}}} = 5 \)
\( \dfrac{\log{x}\left( \frac{1}{\log{12}} + \frac{1}{\log{18}} \right)}{\frac{(\log{x})^2}{\log{12} \cdot \log{18}}} = 5 \)
\( \dfrac{\frac{\log{18} + \log{12}}{\log{12} \cdot \log{18}}}{\frac{\log{x}}{\log{12} \cdot \log{18}}} = 5 \)
\( \dfrac{\log{18} + \log{12}}{\log{x}} = 5 \)
\( 5\log{x} = \log(18 \cdot 12) \)
\( \log{x^5} = \log{216} \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( x^5 = 216 \)
\( 32 \lt 216 \lt 243 \)
\( 2^5 \lt x^5 \lt 3^5 \)
\( 2 \lt x \lt 3 \)
Buna göre \( x \) sayısı \( (2, 3) \) aralığında bir sayıdır.
\( \dfrac{\log(-3x)}{\log(x + 1)} = 2 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü Göster\( \log(-3x) = 2\log(x + 1) \)
\( \log(-3x) = \log(x + 1)^2 \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesinin eşitliğinde logaritma içleri birbirine eşittir.
\( -3x = (x + 1)^2 \)
\( -3x = x^2 + 2x + 1 \)
\( x^2 + 5x + 1 = 0 \)
İkinci dereceden denklemin köklerini bulalım.
\( x_1 = \dfrac{-5 - \sqrt{21}}{2} \)
\( x_2 = \dfrac{-5 + \sqrt{21}}{2} \)
Logaritma ifadelerinin içleri pozitif olmalıdır.
\( -3x \gt 0 \Longrightarrow x \lt 0 \)
\( x + 1 \gt 0 \Longrightarrow x \gt -1 \)
Buna göre \( x \) aşağıdaki aralıkta bulunmalıdır.
\( -1 \lt x \lt 0 \)
Bulduğumuz iki kök değerinden ikincisi bu aralıktadır.
Çözüm kümesi: \( x = \dfrac{-5 + \sqrt{21}}{2} \)
\( x \gt 0 \) olmak üzere,
\( \log_9{x} + \log_x{81} = 3 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.
Çözümü GösterTaban değiştirme formulü ile logaritma ifadelerini 3 tabanına çevirelim.
\( \dfrac{\log_3{x}}{\log_3{9}} + \dfrac{\log_3{81}}{\log_3{x}} = 3 \)
\( \dfrac{\log_3{x}}{\log_3{3^2}} + \dfrac{\log_3{3^4}}{\log_3{x}} = 3 \)
\( \dfrac{\log_{3}{x}}{2} + \dfrac{4}{\log_{3}{x}} = 3 \)
\( \log_{3}{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.
\( \dfrac{t}{2} + \dfrac{4}{t} = 3 \)
\( \dfrac{t^2 + 8}{2t} = 3 \)
\( t^2 + 8 = 6t \)
\( t^2 - 6t + 8 = 0 \)
\( (t - 2)(t - 4) = 0 \)
Bu eşitlik iki durumda sağlanır.
Durum 1:
\( t - 2 = 0 \)
\( t = 2 = \log_3{x} \)
\( x = 3^2 = 9 \)
Durum 2:
\( t - 4 = 0 \)
\( t = 4 = \log_3{x} \)
\( x = 3^4 = 81 \)
Denklemdeki logaritma ifadeleri bu iki değer için de tanımlıdır.
Çözüm kümesi: \( x \in \{ 9, 81 \} \)
\( n \in \mathbb{R^+} \) olmak üzere,
\( \log_{\frac{1}{49}}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6}) \) olduğuna göre, \( n \) değeri kaçtır?
Çözümü GösterEşitliği düzenleyelim.
\( \log_{7^{-2}}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6}) \)
Logaritma tabanının üssünün çarpmaya göre tersi logaritma önüne katsayı olarak alınabilir.
\( -\dfrac{1}{2}\log_{7}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6}) \)
\( \log_{7}(\log_{36}{n}) = -2\log_{7}(\log_{n}{6}) \)
Logaritma ifadesinin katsayısı logaritma içine üs olarak alınabilir.
\( \log_{7}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6})^{-2} \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( \log_{36}{n} = (\log_{n}{6})^{-2} \)
\( \log_{6^2}{n} = \dfrac{1}{(\log_{n}{6})^{2}} \)
\( \dfrac{1}{2}\log_{6}{n} \cdot (\log_{n}{6})^{2} = 1 \)
\( \log_{6}{n} \cdot \log_{n}{6} \cdot \log_{n}{6} = 2 \)
İlk iki çarpana zincir kuralını uygulayalım.
\( \log_{6}{6} \cdot \log_{n}{6} = 2 \)
\( 1 \cdot \log_{n}{6} = 2 \)
\( n^2 = 6 \)
Logaritma tabanı negatif olamaz.
\( n = \sqrt{6} \) bulunur.
\( x \in \mathbb{R^+} - \{\frac{1}{4}, \frac{1}{7}\} \) olmak üzere,
\( \log_{4x}{25} = \log_{7x}{125} \) olduğuna göre, \( x \) değeri kaçtır?
Çözümü GösterTaban değiştirme formulü ile logaritma ifadelerini 5 tabanına çevirelim.
\( \dfrac{\log_5{25}}{\log_5(4x)} = \dfrac{\log_5{125}}{\log_5(7x)} \)
\( \dfrac{\log_5{5^2}}{\log_5(4x)} = \dfrac{\log_5{5^3}}{\log_5(7x)} \)
\( \dfrac{2}{\log_5(4x)} = \dfrac{3}{\log_5(7x)} \)
İçler - dışlar çarpımı yapalım.
\( 3\log_5(4x) = 2\log_5(7x) \)
Logaritmanın önündeki katsayıları içeriye üs olarak alalım.
\( \log_5{(4x)^3} = \log_5{(7x)^2} \)
Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.
\( (4x)^3 = (7x)^2 \)
\( 64x^3 = 49x^2 \)
\( 64x^3 - 49x^2 = 0 \)
\( x^2(64x - 49) = 0 \)
\( x = 0 \) denklemdeki iki logaritma ifadesinin de tabanını sıfır yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.
\( x = \dfrac{49}{64} \) bulunur.
\( x^{x^{x^{\ldots}}} = 3 \) eşitliği \( x \)'in hangi değeri için sağlanır?
Çözümü GösterEşitliğin her iki tarafının 10 tabanında logaritmasını alalım.
\( \log{x^{x^{x^{\ldots}}}} = \log{3} \)
Logaritması alınan ifadenin üssünü katsayı olarak yazabiliriz.
\( x^{x^{x^{\ldots}}}\log{x} = \log{3} \)
Birinci çarpan soruda verilen ifade ile aynıdır ve değeri 3'tür.
\( 3\log{x} = \log{3} \)
\( \dfrac{\log{3}}{\log{x}} = 3 \)
Taban değiştirme uygulayalım.
\( \log_x{3} = 3 \)
\( x^3 = 3 \)
\( x = \sqrt[3]{3} \) bulunur.
\( \log_2{3} = \log_{3x}(2x) \) olduğuna göre, \( x \) değerini bulunuz.
Çözümü Gösterİki logaritma ifadesinin birbirine eşit olabilmesi için tabanlar ve logaritma içleri birbirinin aynı kuvvetine eşit olmalıdır.
\( \log_2{3} = \dfrac{n}{n} \log_2{3} = \log_{2^n}{3^n} \)
\( \log_{2^n}{3^n} = \log_{3x}(2x) \)
Buna göre aşağıdaki iki eşitliği yazabiliriz.
\( 2^n = 3x \Longrightarrow 2^{n + 1} = 6x \)
\( 3^n = 2x \Longrightarrow 3^{n + 1} = 6x \)
\( 6x \)'e eşit olan iki ifadeyi birbirine eşitleyelim.
\( 2^{n + 1} = 3^{n + 1} \)
\( \left( \dfrac{2}{3} \right)^{n + 1} = 1 \)
\( n + 1 = 0 \Longrightarrow n = -1 \)
Bu \( n \) değerini yukarıdaki eşitliklerden birinde yerine koyalım.
\( 2^{n + 1} = 2^{-1 + 1} = 1 = 6x \)
\( x = \dfrac{1}{6} \) bulunur.