Logaritmik Denklemler

Bu bölümde bazı logaritmik denklem tiplerini ve her biri için çözüm yöntemlerini inceleyeceğiz.

Bir denklemin çözümü sonucunda bulunan değerler sırayla denklemde yerine konmalı ve logaritma ifadelerinden en az birinde aşağıdaki iki durumdan birine yol açan değerler çözüm kümesine dahil edilmemelidir.

  • Logaritma içini sıfır ya da negatif yapan değerler
  • Logaritma tabanı değişken içeriyorsa tabanı 0, 1 ya da negatif yapan değerler

Logaritma kaynaklı tanımsızlıklar dışında fonksiyonların tanım ve görüntü kümesi bölümünde listelediğimiz tüm tanımsızlık tipleri denklem çözümlerinde akılda tutulmalıdır.

Sabit Değer

Bir logaritma ifadesinin sabit bir reel sayıya eşitliğinde denklem üstel ifadeye çevrilir ve değişken yalnız bırakılır.

Eşit Tabanlar

Tabanları aynı iki logaritma ifadesinin eşitliğinde logaritma içleri birbirine eşittir.

Eşitlenebilir Tabanlar

Tabanları farklı ama eşitlenebilir iki logaritma ifadesinin eşitliğinde önce tabanlar eşitlenir. Elde edilen logaritma ifadelerinin içleri birbirine eşittir.

Değişken Değiştirme

Bir denklemde değişken içeren tüm logaritma ifadeleri ortak bir ifade cinsinden yazılabiliyorsa denklem aşağıdaki adımlar takip edilerek değişken değiştirme yöntemi ile çözülebilir.

  • Logaritma ifadelerinin yerine geçecek ifade için yeni bir değişken tanımlanır.
  • Logaritma ifadeleri bu yeni değişken cinsinden yazılır ve bu şekilde logaritma içermeyen daha sade bir denklem elde edilir.
  • Elde edilen denklem standart denklem çözme yöntemleri ile çözülür.
  • Yeni değişken için bulunan çözüm değerleri tanım kümesi kontrolleri yapılarak denklemin orijinal değişkenine dönüştürülür.
SORU 1 :

Aşağıdaki denklemlerin çözüm kümelerini bulunuz.

(a) \( 2\log_3(2x - 5) - 8 = 0 \)

(b) \( 4\log_2(y^2 - 4) = 20 \)

(c) \( 3\log_8{\dfrac{2z}{3}} = -1 \)

(a) seçeneği:

\( 2\log_3(2x - 5) - 8 = 0 \)

\( 2\log_3(2x - 5) = 8 \)

\( \log_3(2x - 5) = 4 \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( 2x - 5 = 3^4 = 81 \)

\( 2x = 86 \)

\( x = 43 \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu değer için tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x = 43 \)

(b) seçeneği:

\( 4\log_2(y^2 - 4) = 20 \)

\( \log_2(y^2 - 4) = 5 \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( y^2 - 4 = 2^5 = 32 \)

\( y^2 = 36 \)

\( y = \pm 6 \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( y \in \{ -6, 6 \} \)

(c) seçeneği:

\( 3\log_8{\dfrac{2z}{3}} = -1 \)

\( \log_8{\dfrac{2z}{3}} = -\dfrac{1}{3} \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( \dfrac{2z}{3} = 8^{-\frac{1}{3}} \)

\( \dfrac{2z}{3} = \dfrac{1}{\sqrt[3]{8}} \)

\( \dfrac{2z}{3} = \dfrac{1}{2} \)

\( z = \dfrac{3}{4} \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu değer için tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( z = \dfrac{3}{4} \)


SORU 2 :

Aşağıdaki denklemlerin çözüm kümelerini bulunuz.

(a) \( \ln(2x + 5) = \ln(5x - 7) \)

(b) \( \log_3(3x - 4) = \log_3(2x - 3) \)

(c) \( 2\log_5{x} = \log_5(2x + 8) \)

(a) seçeneği:

\( \ln(2x + 5) = \ln(5x - 7) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( 2x + 5 = 5y - 7 \)

\( x = 4 \)

Denklemdeki logaritma ifadeleri bu değer için tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x = 4 \)

(b) seçeneği:

\( \log_3(3x - 4) = \log_3(2x - 3) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( 3x - 4 = 2x - 3 \)

\( x = 1 \)

Bu değer denklemdeki iki logaritma ifadesinin de içini negatif yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.

Çözüm kümesi: \( x \in \emptyset \)

(c) seçeneği:

\( 2\log_5{x} = \log_5(2x + 8) \)

\( \log_5{x^2} = \log_5(2x + 8) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( x^2 = 2x + 8 \)

\( x^2 - 2x - 8 = 0 \)

\( (x + 2)(x - 4) = 0 \)

\( x + 2 = 0 \Longrightarrow x = -2 \)

\( x - 4 = 0 \Longrightarrow x = 4 \)

\( x = -2 \) denklemdeki birinci logaritma ifadesinin içini negatif yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.

Çözüm kümesi: \( x = 4 \)


SORU 3 :

Aşağıdaki denklemlerin çözüm kümelerini bulunuz.

(a) \( \log(2x + 3) = \log(x - 3) + \log{5} \)

(b) \( \ln(3x + 2) - 3 = \ln{x} \)

(c) \( \log_3(2x + 3) + 2 = \log_3(5x + 7) \)

(a) seçeneği:

\( \log(2x + 3) = \log(x - 3) + \log{5} \)

Çarpma kuralını kullanalım.

\( \log(2x + 3) = \log[5(x - 3)] \)

\( \log(2x + 3) = \log(5x - 15) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( 2x + 3 = 5x - 15 \)

\( x = 6 \)

Denklemdeki logaritma ifadeleri bu değer için tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x = 6 \)

(b) seçeneği:

\( \ln(3x + 2) - 3 = \ln{x} \)

\( \ln(3x + 2) - \ln{x} = 3 \)

Bölme kuralını kullanalım.

\( \ln{\dfrac{3x + 2}{x}} = 3 \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( \dfrac{3x + 2}{x} = e^3 \)

\( 3 + \dfrac{2}{x} = e^3 \)

\( \dfrac{2}{x} = e^3 - 3 \)

\( \dfrac{x}{2} = \dfrac{1}{e^3 - 3} \)

\( x = \dfrac{2}{e^3 - 3} \)

Denklemdeki logaritma ifadeleri bu değer için tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x = \dfrac{2}{e^3 - 3} \)

(c) seçeneği:

\( \log_3(2x + 3) + 2 = \log_3(5x + 7) \)

\( 2 \) değerini 3 tabanında logaritma ifadesi şeklinde yazalım.

\( \log_3(2x + 3) + \log_3{3^2} = \log_3(5x + 7) \)

Çarpma kuralını kullanalım.

\( \log_3[9(2x + 3)] = \log_3(5x + 7) \)

\( \log_3(18x + 27) = \log_3(5x + 7) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( 18x + 27 = 5x + 7 \)

\( x = -\dfrac{20}{13} \)

Bu değer denklemdeki iki logaritma ifadesinin de içini negatif yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.

Çözüm kümesi: \( x \in \emptyset \)


SORU 4 :

\( \log_{25}{x} + \log_{125}{x^2} = 14 \) olduğuna göre, \( x \) değeri kaçtır?

\( \log_{5^2}{x} + \log_{5^3}{x^2} = 14 \)

Logaritma içinin üssü olduğu gibi, tabanın üssünün çarpmaya göre tersi logaritma önüne katsayı olarak alınabilir.

\( \dfrac{1}{2}\log_{5}{x} + \dfrac{2}{3}\log_{5}{x} = 14 \)

\( \dfrac{7}{6}\log_{5}{x} = 14 \)

\( \log_{5}{x} = 12 \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( x = 5^{12} \) bulunur.


SORU 5 :

\( (\log_2{x})^2 - \log_2{x^5} + 4 = 0 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

\( (\log_2{x})^2 - 5\log_2{x} + 4 = 0 \)

\( \log_2{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t^2 - 5t + 4 = 0 \)

\( (t - 1)(t - 4) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t - 1 = 0 \)

\( t = 1 = \log_2{x} \)

\( x = 2^1 = 2 \)

Durum 2:

\( t - 4 = 0 \)

\( t = 4 = \log_2{x} \)

\( x = 2^4 = 16 \)

Çözüm kümesi: \( x \in \{ 2, 16 \} \)


SORU 6 :

\( \log_{x - 2}(x^2 + 2x - 8) = 3 \) eşitliğini sağlayan \( x \) değeri kaçtır?

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( x^2 + 2x - 8 = (x - 2)^3 \)

\( x^2 + 2x - 8 = x^3 - 6x^2 + 12x - 8 \)

Tüm terimleri eşitliğin sol tarafında toplayalım ve ifadeyi çarpanlarına ayıralım.

\( x^3 - 7x^2 + 10x = 0 \)

\( x(x^2 - 7x + 10) = 0 \)

\( x(x - 2)(x - 5) = 0 \)

\( x \in \{ 0, 2, 5 \} \)

\( x = 0 \) ve \( x = 2 \) değerleri denklemdeki logaritma ifadesinin tabanını ve içini sıfır ve negatif yapar, dolayısıyla geçerli birer çözüm değildir.

Çözüm kümesi: \( x = 5 \)


SORU 7 :

\( \log_{x^2 + 2}(14x^4 - 4x^2 + 8) = 3 \)

eşitliğinin çözüm kümesi kaç elemanlıdır?

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( 14x^4 - 4x^2 + 8 = (x^2 + 2)^3 \)

\( 14x^4 - 4x^2 + 8 = x^6 + 6x^4 + 12x^2 + 8 \)

Tüm terimleri eşitliğin sol tarafında toplayalım ve ifadeyi çarpanlarına ayıralım.

\( x^6 - 8x^4 + 16x^2 = 0 \)

\( x^2(x^4 - 8x^2 + 16) = 0 \)

\( x^2(x^2 - 4)^2 = 0 \)

\( x^2(x - 2)^2(x + 2)^2 = 0 \)

\( x \in \{ -2, 0, 2 \} \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu üç değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x \in \{ -2, 0, 2 \} \)

Buna göre denklemin çözüm kümesi 3 elemanlıdır.


SORU 8 :

\( (\log{x})^3 - \log{x^{16}} = 0 \) eşitliğini sağlayan \( x \) değerlerini bulunuz.

\( (\log{x})^3 - 16\log{x} = 0 \)

\( \log{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t^3 - 16t = 0 \)

\( t(t^2 - 16) = 0 \)

\( t(t - 4)(t + 4) = 0 \)

Bu eşitlik üç durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t = 0 = \log{x} \)

\( x = 10^0 = 1 \)

Durum 2:

\( t - 4 = 0 \)

\( t = 4 = \log{x} \)

\( x = 10^4 \)

Durum 3:

\( t + 4 = 0 \)

\( t = -4 = \log{x} \)

\( x = 10^{-4} \)

Çözüm kümesi: \( x \in \{ 10^{-4}, 1, 10^4 \} \)


SORU 9 :

\( x^2 - x\log_3{18} + a = 0 \)

denkleminin bir kökü \( \log_3{2} \) olduğuna göre, \( a \) kaçtır?

\( \log_3{2} \) denklemin bir kökü olduğuna göre, \( x \) yerine yazdığımızda denklemi sağlar.

\( (\log_3{2})^2 - \log_3{2}\log_3{18} + a = 0 \)

\( \log_3{18} \) ifadesini \( \log_3{2} \) cinsinden yazalım.

\( (\log_3{2})^2 - \log_3{2}(\log_3{2} + \log_3{9}) + a = 0 \)

\( (\log_3{2})^2 - \log_3{2}(\log_3{2} + 2) + a = 0 \)

\( (\log_3{2})^2 - (\log_3{2})^2 - 2\log_3{2} + a = 0 \)

\( a = 2\log_3{2} \) bulunur.


SORU 10 :

\( \ln(3x - y) - 2\ln{y} = \ln(2x) \)

olduğuna göre, \( x \) değişkeninin \( y \) cinsinden değeri nedir?

\( \ln(3x - y) - \ln{y^2} = \ln(2x) \)

Bölme kuralını kullanalım.

\( \ln{\dfrac{3x - y}{y^2}} = \ln(2x) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( \dfrac{3x - y}{y^2} = 2x \)

\( x \) değişkenini yalnız bırakalım.

\( 3x - y = 2xy^2 \)

\( 3x - 2xy^2 = y \)

\( x(3 - 2y^2) = y \)

\( x = \dfrac{y}{3 - 2y^2} \) bulunur.


SORU 11 :

\( \ln{x} = \dfrac{3}{\ln{x}} + 2 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

\( \ln{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t = \dfrac{3}{t} + 2 \)

\( t^2 = 3 + 2t \)

\( t^2 - 2t - 3 = 0 \)

\( (t + 1)(t - 3) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t + 1 = 0 \)

\( t = -1 = \ln{x} \)

\( x = e^{-1} \)

Durum 2:

\( t - 3 = 0 \)

\( t = 3 = \ln{x} \)

\( x = e^3 \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x \in \{ e^{-1}, e^3 \} \)


SORU 12 :

\( x^{\log_3{x}} = 9x \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Her iki tarafın 3 tabanında logaritmasını alalım.

\( \log_3{x^{\log_3{x}}} = \log_3(9x) \)

\( \log_3{x}\log_3{x} = \log_3{9} + \log_3{x} \)

\( (\log_3{x})^2 = 2 + \log_3{x} \)

\( \log_3{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t^2 - t - 2 = 0 \)

\( (t + 1)(t - 2) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t + 1 = 0 \)

\( t = -1 = \log_3{x} \)

\( x = 3^{-1} = \dfrac{1}{3} \)

Durum 2:

\( t - 2 = 0 \)

\( t = 2 = \log_3{x} \)

\( x = 3^2 = 9 \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x = \left\{ \dfrac{1}{3}, 9 \right\} \)


SORU 13 :

\( \log_2{y} = \log_2{x} + 4 \)

\( 8^y = 4^{2x + 3} \)

iki bilinmeyenli denklem sisteminin çözüm kümesini bulunuz.

Birinci denklemi düzenleyelim.

\( \log_2{y} = \log_2{x} + 4 \)

\( \log_2{y} - \log_2{x} = 4 \)

\( \log_2{\dfrac{y}{x}} = 4 \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( \dfrac{y}{x} = 2^4 = 16 \)

\( y = 16x \)

İkinci denklemi düzenleyelim.

\( 8^y = 4^{2x + 3} \)

\( (2^3)^y = (2^2)^{2x + 3} \)

\( 2^{3y} = 2^{4x + 6} \)

Tabanları aynı iki üstel ifadenin eşitliğinde üsler birbirine eşittir.

\( 3y = 4x + 6 \)

Bulduğumuz iki denklemi ortak çözelim.

İkinci denklemde \( y = 16x \) yazalım.

\( 3(16x) = 4x + 6 \)

\( 48x = 4x + 6 \)

\( x = \dfrac{6}{44} = \dfrac{3}{22} \)

Birinci denklemde \( x = \frac{3}{22} \) yazalım.

\( y = 16 \cdot \dfrac{3}{22} = \dfrac{24}{11} \)

Çözüm kümesi: \( (x, y) = \left( \dfrac{3}{22}, \dfrac{24}{11} \right) \)


SORU 14 :

\( \log_2{4^{3x}} = \log_3{9^{2x - 5}} \) denklemini sağlayan \( x \) değeri kaçtır?

Logaritma içlerini tabanın bir üssü şeklinde yazalım.

\( \log_2{(2^2)^{3x}} = \log_3{(3^2)^{2x - 5}} \)

\( \log_2{2^{6x}} = \log_3{3^{4x - 10}} \)

Logaritma içinin üssü logaritma işleminin önüne katsayı olarak alınabilir.

\( 6x\log_2{2} = (4x - 10)\log_3{3} \)

\( 6x = 4x - 10 \)

\( x = -5 \) bulunur.


SORU 15 :

\( x(1 - \log_6{2}) = \log_6(9^x - 2) \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Eşitliğin taraflarını tabanları aynı iki logaritma ifadesine dönüştürelim.

\( x(\log_6{6} - \log_6{2}) = \log_6(9^x - 2) \)

\( x\log_6{3} = \log_6(9^x - 2) \)

\( \log_6{3^x} = \log_6(9^x - 2) \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( 3^x = 9^x - 2 \)

\( 3^{2x} - 3^x - 2 = 0 \)

\( 3^x = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t^2 - t - 2 = 0 \)

\( (t + 1)(t - 2) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t + 1 = 0 \)

\( t = -1 = 3^x \)

Bir üstel ifadenin sonucu negatif olamayacağı için \( t = -1 \) geçerli bir çözüm değildir.

Durum 2:

\( t - 2 = 0 \)

\( t = 2 = 3^x \)

\( x = \log_3{2} \)

Çözüm kümesi: \( x = \log_3{2} \)


SORU 16 :

\( 2x = 4 \cdot 27^{\log_3{x}} - 3 \cdot 25^{\log_5{x}} + e^{\ln{x}} \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Aşağıdaki gibi bir ifadede üslü ifadenin tabanı ve logaritma içi aralarında yer değiştirilirse sonuç değişmez.

\( a^{\log_b{c}} = c^{\log_b{a}} \)

Buna göre verilen ifadedeki terimleri düzenleyelim.

\( 27^{\log_3{x}} = x^{\log_3{27}} \)

\( = x^{\log_3{3^3}} = x^3 \)

\( 25^{\log_5{x}} = x^{\log_5{25}} \)

\( = x^{\log_5{5^2}} = x^2 \)

\( e^{\ln{x}} = x^{\ln{e}} = x \)

Bu değerleri sorudaki ifadede yerine koyalım.

\( 2x = 4x^3 - 3x^2 + x \)

\( 4x^3 - 3x^2 - x = 0 \)

\( x(4x^2 - 3x - 1) = 0 \)

\( x(4x + 1)(x - 1) = 0 \)

\( x \in \left\{ -\dfrac{1}{4}, 0, 1 \right\} \)

\( x = -\frac{1}{4} \) ve \( x = 0 \) verilen denklemdeki logaritma ifadelerinin içini negatif ve sıfır yapar, dolayısıyla geçerli birer çözüm değildir.

Çözüm kümesi: \( x = 1 \)


SORU 17 :

\( \ln(ex^2)\ln{x} = 3 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Çarpma kuralını kullanalım.

\( (\ln{e} + \ln{x^2})\ln{x} = 3 \)

\( (1 + 2\ln{x})\ln{x} = 3 \)

\( \ln{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( (1 + 2t)t = 3 \)

\( t + 2t^2 = 3 \)

\( 2t^2 + t - 3 = 0 \)

\( (2t + 3)(t - 1) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( 2t + 3 = 0 \)

\( t = -\dfrac{3}{2} = \ln{x} \)

\( x = e^{-\frac{3}{2}} \)

Durum 2:

\( t - 1 = 0 \)

\( t = 1 = \ln{x} \)

\( x = e^1 = e \)

Denklemdeki logaritma ifadeleri bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x \in \{ e^{-\frac{3}{2}}, e \} \)


SORU 18 :

\( \log{\sqrt{x^2 - 1}} - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)

eşitliğini sağlayan \( x \) değerini bulunuz.

\( \log{\sqrt{(x - 1)(x + 1)}} - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)

\( \log(\sqrt{x - 1}\sqrt{x + 1}) - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)

Çarpma kuralını kullanalım.

\( \log{\sqrt{x - 1}} + \log{\sqrt{x + 1}} - \log{\sqrt{x + 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)

\( \log{\sqrt{x - 1}} = 4\log{\sqrt{x - 1}} + 3 \)

\( 3\log{\sqrt{x - 1}} = -3 \)

\( \log{\sqrt{x - 1}} = -1 \)

Logaritma ifadesini üstel ifade şeklinde yazalım.

\( \sqrt{x - 1} = 10^{-1} = \dfrac{1}{10} \)

İki tarafın karesini alalım.

\( x - 1 = \dfrac{1}{100} \)

\( x = \dfrac{101}{100} \) bulunur.


SORU 19 :

\( 9^{\log_5{x}} - 10x^{\log_5{3}} + 9 = 0 \)

eşitliğinde \( x \)'in alabileceği değerleri bulunuz.

İfadeyi düzenleyelim ve ikinci terimde taban ve üsteki logaritma içini aralarında yer değiştirelim.

\( 3^{2\log_5{x}} - 10 \cdot 3^{\log_5{x}} + 9 = 0 \)

\( (3^{\log_5{x}})^2 - 10 \cdot 3^{\log_5{x}} + 9 = 0 \)

\( 3^{\log_5{x}} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t^2 - 10t + 9 = 0 \)

\( (t - 1)(t - 9) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t - 1 = 0 \)

\( t = 1 = 3^{\log_5{x}} \)

\( \log_5{x} = 0 \)

\( x = 5^0 = 1 \)

Durum 2:

\( t - 9 = 0 \)

\( t = 9 = 3^{\log_5{x}} \)

\( \log_5{x} = 2 \)

\( x = 5^2 = 25 \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x \in \{ 1, 25 \} \)


SORU 20 :

\( x^{\ln{x}} = xe^2 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Eşitliğin taraflarının doğal logaritmasını alalım.

\( \ln{x^{\ln{x}}} = \ln(xe^2) \)

\( \ln{x}\ln{x} = \ln{x} + \ln{e^2} \)

\( (\ln{x})^2 = \ln{x} + 2 \)

\( \ln{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( t^2 = t + 2 \)

\( t^2 - t - 2 = 0 \)

\( (t + 1)(t - 2) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t + 1 = 0 \)

\( t = -1 = \ln{x} \)

\( x = e^{-1} = \dfrac{1}{e} \)

Durum 2:

\( t - 2 = 0 \)

\( t = 2 = \ln{x} \)

\( x = e^2 \)

Denklemdeki logaritma ifadesi bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x = \left\{ \dfrac{1}{e}, e^2 \right\} \)


SORU 21 :

\( \dfrac{\log_{12}{x} + \log_{18}{x}}{\log_{12}{x} \cdot \log_{18}{x}} = 5 \)

denklemini sağlayan \( x \) sayısı hangi iki tam sayı arasındadır?

Logaritma ifadelerini 10 tabanına çevirelim.

\( \dfrac{\frac{\log{x}}{\log{12}} + \frac{\log{x}}{\log{18}}}{\frac{\log{x}}{\log{12}} \cdot \frac{\log{x}}{\log{18}}} = 5 \)

\( \dfrac{\log{x}\left( \frac{1}{\log{12}} + \frac{1}{\log{18}} \right)}{\frac{(\log{x})^2}{\log{12} \cdot \log{18}}} = 5 \)

\( \dfrac{\frac{\log{18} + \log{12}}{\log{12} \cdot \log{18}}}{\frac{\log{x}}{\log{12} \cdot \log{18}}} = 5 \)

\( \dfrac{\log{18} + \log{12}}{\log{x}} = 5 \)

\( 5\log{x} = \log(18 \cdot 12) \)

\( \log{x^5} = \log{216} \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( x^5 = 216 \)

\( 32 \lt 216 \lt 243 \)

\( 2^5 \lt x^5 \lt 3^5 \)

\( 2 \lt x \lt 3 \)

Buna göre \( x \) sayısı \( (2, 3) \) aralığında bir sayıdır.


SORU 22 :

\( \dfrac{\log(-3x)}{\log(x + 1)} = 2 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

\( \log(-3x) = 2\log(x + 1) \)

\( \log(-3x) = \log(x + 1)^2 \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesinin eşitliğinde logaritma içleri birbirine eşittir.

\( -3x = (x + 1)^2 \)

\( -3x = x^2 + 2x + 1 \)

\( x^2 + 5x + 1 = 0 \)

İkinci dereceden denklemin köklerini bulalım.

\( x_1 = \dfrac{-5 - \sqrt{21}}{2} \)

\( x_2 = \dfrac{-5 + \sqrt{21}}{2} \)

Logaritma ifadelerinin içleri pozitif olmalıdır.

\( -3x \gt 0 \Longrightarrow x \lt 0 \)

\( x + 1 \gt 0 \Longrightarrow x \gt -1 \)

Buna göre \( x \) aşağıdaki aralıkta bulunmalıdır.

\( -1 \lt x \lt 0 \)

Bulduğumuz iki kök değerinden ikincisi bu aralıktadır.

Çözüm kümesi: \( x = \dfrac{-5 + \sqrt{21}}{2} \)


SORU 23 :

\( x \gt 0 \) olmak üzere,

\( \log_9{x} + \log_x{81} = 3 \) denkleminin çözüm kümesini bulunuz.

Taban değiştirme formulü ile logaritma ifadelerini 3 tabanına çevirelim.

\( \dfrac{\log_3{x}}{\log_3{9}} + \dfrac{\log_3{81}}{\log_3{x}} = 3 \)

\( \dfrac{\log_3{x}}{\log_3{3^2}} + \dfrac{\log_3{3^4}}{\log_3{x}} = 3 \)

\( \dfrac{\log_{3}{x}}{2} + \dfrac{4}{\log_{3}{x}} = 3 \)

\( \log_{3}{x} = t \) şeklinde değişken değiştirelim.

\( \dfrac{t}{2} + \dfrac{4}{t} = 3 \)

\( \dfrac{t^2 + 8}{2t} = 3 \)

\( t^2 + 8 = 6t \)

\( t^2 - 6t + 8 = 0 \)

\( (t - 2)(t - 4) = 0 \)

Bu eşitlik iki durumda sağlanır.

Durum 1:

\( t - 2 = 0 \)

\( t = 2 = \log_3{x} \)

\( x = 3^2 = 9 \)

Durum 2:

\( t - 4 = 0 \)

\( t = 4 = \log_3{x} \)

\( x = 3^4 = 81 \)

Denklemdeki logaritma ifadeleri bu iki değer için de tanımlıdır.

Çözüm kümesi: \( x \in \{ 9, 81 \} \)


SORU 24 :

\( n \in \mathbb{R^+} \) olmak üzere,

\( \log_{\frac{1}{49}}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6}) \) olduğuna göre, \( n \) değeri kaçtır?

Eşitliği düzenleyelim.

\( \log_{7^{-2}}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6}) \)

Logaritma tabanının üssünün çarpmaya göre tersi logaritma önüne katsayı olarak alınabilir.

\( -\dfrac{1}{2}\log_{7}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6}) \)

\( \log_{7}(\log_{36}{n}) = -2\log_{7}(\log_{n}{6}) \)

Logaritma ifadesinin katsayısı logaritma içine üs olarak alınabilir.

\( \log_{7}(\log_{36}{n}) = \log_{7}(\log_{n}{6})^{-2} \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( \log_{36}{n} = (\log_{n}{6})^{-2} \)

\( \log_{6^2}{n} = \dfrac{1}{(\log_{n}{6})^{2}} \)

\( \dfrac{1}{2}\log_{6}{n} \cdot (\log_{n}{6})^{2} = 1 \)

\( \log_{6}{n} \cdot \log_{n}{6} \cdot \log_{n}{6} = 2 \)

İlk iki çarpana zincir kuralını uygulayalım.

\( \log_{6}{6} \cdot \log_{n}{6} = 2 \)

\( 1 \cdot \log_{n}{6} = 2 \)

\( n^2 = 6 \)

Logaritma tabanı negatif olamaz.

\( n = \sqrt{6} \) bulunur.


SORU 25 :

\( x \in \mathbb{R^+} - \{\frac{1}{4}, \frac{1}{7}\} \) olmak üzere,

\( \log_{4x}{25} = \log_{7x}{125} \) olduğuna göre, \( x \) değeri kaçtır?

Taban değiştirme formulü ile logaritma ifadelerini 5 tabanına çevirelim.

\( \dfrac{\log_5{25}}{\log_5(4x)} = \dfrac{\log_5{125}}{\log_5(7x)} \)

\( \dfrac{\log_5{5^2}}{\log_5(4x)} = \dfrac{\log_5{5^3}}{\log_5(7x)} \)

\( \dfrac{2}{\log_5(4x)} = \dfrac{3}{\log_5(7x)} \)

İçler - dışlar çarpımı yapalım.

\( 3\log_5(4x) = 2\log_5(7x) \)

Logaritmanın önündeki katsayıları içeriye üs olarak alalım.

\( \log_5{(4x)^3} = \log_5{(7x)^2} \)

Tabanları aynı iki logaritma ifadesi arasındaki eşitlikte logaritma içleri birbirine eşittir.

\( (4x)^3 = (7x)^2 \)

\( 64x^3 = 49x^2 \)

\( 64x^3 - 49x^2 = 0 \)

\( x^2(64x - 49) = 0 \)

\( x = 0 \) denklemdeki iki logaritma ifadesinin de tabanını sıfır yapar, dolayısıyla geçerli bir çözüm değildir.

\( x = \dfrac{49}{64} \) bulunur.


SORU 26 :

\( x^{x^{x^{\ldots}}} = 3 \) eşitliği \( x \)'in hangi değeri için sağlanır?

Eşitliğin her iki tarafının 10 tabanında logaritmasını alalım.

\( \log{x^{x^{x^{\ldots}}}} = \log{3} \)

Logaritması alınan ifadenin üssünü katsayı olarak yazabiliriz.

\( x^{x^{x^{\ldots}}}\log{x} = \log{3} \)

Birinci çarpan soruda verilen ifade ile aynıdır ve değeri 3'tür.

\( 3\log{x} = \log{3} \)

\( \dfrac{\log{3}}{\log{x}} = 3 \)

Taban değiştirme uygulayalım.

\( \log_x{3} = 3 \)

\( x^3 = 3 \)

\( x = \sqrt[3]{3} \) bulunur.


SORU 27 :

\( \log_2{3} = \log_{3x}(2x) \) olduğuna göre, \( x \) değerini bulunuz.

İki logaritma ifadesinin birbirine eşit olabilmesi için tabanlar ve logaritma içleri birbirinin aynı kuvvetine eşit olmalıdır.

\( \log_2{3} = \dfrac{n}{n} \log_2{3} = \log_{2^n}{3^n} \)

\( \log_{2^n}{3^n} = \log_{3x}(2x) \)

Buna göre aşağıdaki iki eşitliği yazabiliriz.

\( 2^n = 3x \Longrightarrow 2^{n + 1} = 6x \)

\( 3^n = 2x \Longrightarrow 3^{n + 1} = 6x \)

\( 6x \)'e eşit olan iki ifadeyi birbirine eşitleyelim.

\( 2^{n + 1} = 3^{n + 1} \)

\( \left( \dfrac{2}{3} \right)^{n + 1} = 1 \)

\( n + 1 = 0 \Longrightarrow n = -1 \)

Bu \( n \) değerini yukarıdaki eşitliklerden birinde yerine koyalım.

\( 2^{n + 1} = 2^{-1 + 1} = 1 = 6x \)

\( x = \dfrac{1}{6} \) bulunur.


« Önceki
Logaritma Fonksiyonlarının Grafiği
Sonraki »
Logaritmik Eşitsizlikler


Faydalı buldunuz mu?   Evet   Hayır